علائم کیست؛ راهکار تشخیص، پیشگیری و درمان کیست تخمدانی
کیست‌ها ساختار کیسه‌ای شکل هستند. اندازه کیست‌ها از نظر میکروسکوپی تا بسیار بزرگ متفاوت است. اکثر آنها خوش خیم هستند، اما برخی از کیست‌ها می‌توانند سرطانی یا پیش سرطانی باشند. کیست غشاء متمایزی دارد و از بافت مجاور جدا می‌شود. در این مقاله انواع مختلف کیست، علل و علائم کیست و برخی گزینه‌های درمانی را بررسی می‌کند.
به عنوان مثال بسیاری از زنان در برخی مواقع دچار کیست تخمدان می‌شوند. اکثر کیست‌های تخمدان بی‌علامت هستند و خطری ندارند. اکثر آنها خود به خود طی چند ماه ناپدید می‌شوند.
با این وجود، کیست‌های تخمدان می‌توانند علائم خطرناکی را ایجاد کنند. برای پیشگیری و سلامت، به طور منظم معاینات لگن را باید انجام دهید و علائم کیست خطرناک را بشناسید که می‌تواند نشان دهنده یک مشکل بالقوه جدی باشد و به موقع مراجعه کنید.
کیست‌ها بسیار شایع هستند و در هر قسمت از بدن می‌توانند ایجاد شوند. آنها اغلب به دنبال عفونت، گرفتگی غدد چربی یا سوراخ شدن آنها به وجود می‌آیند.
از دیگر علل شایع پدیدآورنده علائم کیست عبارتند از:
♦ تومورها
♦ شرایط ژنتیکی
♦ نقص در اندام جنین در حال رشد
♦ نقص در سلول‌ها
♦ شرایط التهابی مزمن
♦ انسداد مجاری
♦ یک انگل
♦ جراحت منجر به آسیب رگ
در بیشتر موارد، غیرمعمول است که کیست‌ها درد ایجاد کنند مگر اینکه پاره شوند، عفونی شوند یا ملتهب شوند. در صورتی که عفونی شوند علائم کیست با علائم عفونت در بدن مانند تب و لرز و خستگی و کاهش وزن مشابه خواهد بود.
اکثر کیست‌ها خوش خیم هستند و به طور طبیعی دلیل انسداد در سیستم‌های تخلیه بدن به وجود می‌آیند.
با این حال، برخی از کیست‌ها ممکن است در داخل تومورها ایجاد شوند. این کیست‌ها می‌توانند بدخیم یا سرطانی باشند. در صورت بدخیمی علائم کیست به صورت کاهش وزن دردهای شبانه و تعریق خود را نشان می‌دهند.
بسته به نوع کیست، نشانه‌ها و علائم کیست بسیار متفاوت خواهد بود. در بسیاری از موارد، شخص ابتدا از یک توده غیرطبیعی آگاه می‌شود، به ویژه هنگامی که کیست در زیر پوست قرار دارد.
بسیاری از کیست‌های داخلی، مانند کیست‌هایی که در کلیه‌ها یا کبد ایجاد می‌شوند، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
اگر کیست روی مغز ایجاد شود، می‌تواند باعث سردرد و علائم دیگر شود. کیست‌های سینه نیز می‌توانند باعث درد شوند.
♦ علائم کیست تخمدان
تخمدان‌ها یک جفت غده بیضوی در دو طرف رحم هستند که به لوله‌های فالوپ متصل هستند. تخمدان‌ها هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن (هورمون‌هایی که قاعدگی را کنترل می‌کنند) و تخمک تولید می‌کنند.
در یک فرد سالم هر ماه یک تخمک تولید می‌شود و به داخل رحم پرتاب می‌شود. در افراد مبتلا به کیست تخمدان، تخمک بارور می‌شود اما به داخل رحم پرتاب نمی‌شود.
کیست‌های تخمدان توده‌های کیسه مانندی پر از مایع هستند که در داخل یا بالای تخمدان‌ها رشد می‌کنند. این کیست‌ها به اندازه یک نخود یا پرتقال هستند و در زمان تخمک گذاری تشکیل می‌شوند.
اکثر کیست‌های تخمدان به خودی خود یا با مصرف قرص طی 6 تا 8 هفته از بین می روند. اکثر کیست‌ها بدون علامت هستند، اما برخی می‌توانند دردناک باشند یا باعث پریودهای سنگین شوند.
اکثر کیست‌های تخمدان بدون علامت هستند و فرد کاملا از آنها بی اطلاع است و با بزرگ شدن و رشد کیست ظاهر می‌شوند. اما گاهی اوقات علائم ایجاد می‌کنند. شایع ترین علائم کیست تخمدان عبارتند از:
علائم کیست خطرناک تخمدانی شامل :
- نفخ یا تورم شکمی که به صورت تورم و برامدگی شکم به صورت منتشر یا ناحیه‌ای خود را نشان می‌دهد.
- قاعدگی‌های نامنظم و احتمالاً دردناک: ممکن است سنگین‌تر یا سبک تر از قبل باشد.
- درد لگن: یک درد غیرقابل توضیح مداوم یا متناوب که به ناحیه کمر و ران‌ها تابیده می‌شود و ممکن است درست قبل از شروع یا پایان قاعدگی ظاهر شود.
- دیسپارونی: درد لگنی که در حین رابطه جنسی ایجاد می‌شود. برخی از زنان ممکن است بعد از رابطه جنسی دچار درد و ناراحتی در ناحیه شکم شوند.
- مشکلات روده‌ای: شامل درد هنگام اجابت مزاج، فشار بر روده یا نیاز به تکرر ادرار.
- مشکلات معده: شامل نفخ، نفخ یا سنگینی در شکم است.
- مشکلات ادراری: ممکن است در تخلیه کامل مثانه مشکل داشته باشید یا نیاز به دفع مکرر ادرار داشته باشید.
- ناهنجاری‌های هورمونی: به ندرت، بدن هورمون‌ها را در مقادیر غیرطبیعی تولید می‌کند و در نتیجه باعث تغییر در نحوه رشد سینه‌ها و مو می‌شود.
- برخی از علائم ممکن است مشابه علائم بارداری باشد، مانند حساسیت سینه و حالت تهوع.
- فرد به دلیل ضعف یا اختلالات تخمک گذاری مشکل باردار شدن دارد و پس از دریافت درمان‌های لازم برای این سندرم به راحتی می‌تواند باردار شود.
- چاقی به معنای BMI بالای 35 است که یک عامل خطر اصلی برای این بیماری و سایر بیماری‌ها مانند بیماری قلبی و دیابت است.
- آکنه‌های شدید در این افراد دیده می‌شود که اغلب برای رفع مشکل خود به متخصص پوست یا آرایشگاه مراجعه می‌کنند و یا حتی از محلول‌ها یا شوینده‌های گران قیمت استفاده می‌کنند. اما نتیجه دلخواه را نمی‌گیرند و جوش‌ها قوی می‌مانند. زیرا علت این جوش‌ها افزایش سطح آندروژن در خون است که با درمان PCOD این جوش‌ها نیز خود به خود درمان می‌شوند.
- آکانتوز نیگریکانس به پوست عمیق و ضخیم زیر بغل یا کشاله ران اشاره دارد که گاهی اوقات مخملی به نظر می‌رسد. این به تنهایی یک علامت مهم مقاومت به انسولین و یک عامل خطر اصلی برای دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
- فشار خون بالا، قند خون بالا یا مشکلات کلسترول از دیگر علائمی هستند که افراد کمی فکر می‌کنند ناشی از PCOD هستند.
اکثر کیست‌های که در تخمدان بوجود می‌اید خوش خیم هستند خود به خود برطرف می‌شوند.
کیست‌های که پاره شوند، می‌توانند موجب درد بسیار شدید و خونریزی داخلی شوند. این عارضه می‌تواند خطر ابتلا شدن به عفونت‌ها را افزایش می‌دهد و در صورتی که درمان نشوند می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علائم کیست که نیاز به مراقبت اورژانسی دارند:
- درد شدید لگن
- تب
- ضعف یا سرگیجه
- تنفس سریع و پی در پی
اکثر کیست‌های که در تخمدان بوجود می‌اید خوش خیم هستند خود به خود برطرف می‌شوند.
کیست‌های که پاره شوند، می‌توانند موجب درد بسیار شدید و خونریزی داخلی شوند. این عارضه می‌تواند خطر ابتلا شدن به عفونت‌ها را افزایش می‌دهد و در صورتی که درمان نشوند می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
بسته به نوع کیست، علائم و نشانه‌ها بسیار متفاوت خواهد بود. در بسیاری از موارد، شخص ابتدا از یک توده غیرطبیعی آگاه می‌شود، به ویژه هنگامی که کیست در زیر پوست قرار دارد.
کیست تخمدان می‌تواند در هر سنی از بلوغ تا پس از یائسگی ایجاد شود. کیست‌های تخمدان نیز از نظر اندازه و ابعاد متفاوت هستند و از 3 تا 30 سانتی متر دیده می‌شوند.
کیست تخمدان شامل انواع گوناگونی است. برخی از کیست‌ها ساده و برخی دیگر پیچیده هستند. (کیست تخمدان شکلاتی نوعی کیست پیچیده و خوش خیم است.) به علاوه کیست تخمدان می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد.
تعداد کمی تخمدان با وجود داشتن فولیکول‌های بسیار کوچک و بزرگ. آنها در محیط خود ظاهر خاصی به نام تخمدان پلی کیستیک ایجاد می‌کنند.
با شروع رشد فولیکول‌ها، بسیاری از آنها به رشد خود ادامه می‌دهند و این رشد مهار نمی‌شود، که می‌تواند منجر به کیست تخمدان در فرد شود.
در زمان تخمک گذاری، زمانی که تخمک از فولیکول آزاد می‌شود، محل تخمک آزاد شده ابتدا پر از خون می‌شود و سپس در صورت وقوع بارداری، با ماده‌ای زرد رنگ به نام جسم زرد پر می‌شود.
اگر حاملگی اتفاق نیفتد، این جسم زرد به ماده سفید رنگی تبدیل می‌شود که در نهایت ناپدید می‌شود. کیست تخمدان احتمالا در هر یک از این مراحل ایجاد می‌شود.
به عنوان مثال، تجمع خون در آن ناحیه در صورت عدم جذب و بزرگتر شدن کیست‌های تخمدان می‌تواند منجر به ایجاد کیست تخمدان شود.
علاوه بر این، به جای جذب و از بین بردن جسم زرد یا ماده سفید، به رشد خود ادامه می‌دهد و باعث ایجاد کیست تخمدان می‌شود. این کیست‌ها معمولا کیست‌های ساده یا کاربردی هستند.
کیست تخمدان ممکن است بدون علامت باشد و به طور اتفاقی در سونوگرافی تشخیص داده شود یا فردی که علائم کیست تخمدان را دارد ممکن است به متخصص زنان یا جراح مراجعه کند.
متخصص زنان و زایمان پس از گرفتن شرح حال و معاینه، اولین اقدام تشخیصی انجام سونوگرافی شکم یا سونوگرافی واژینال است.
سونوگرافی بهترین و در دسترس‌ترین ابزار برای تشخیص کیست تخمدان است. بر اساس وجود و نوع و اندازه کیست تخمدان، متخصص زنان بهترین گزینه درمانی را برای شما در نظر می‌گیرد.
علائم کیست‌ها با توجه به نوع آن درمان می‌شود. بسیاری از این کیست‌ها پس از چند دوره قاعدگی خود به خود بهبود می‌یابند. درمان کیست تخمدان زمانی انجام می‌شود که کیست باقی بماند، ترکیده شود یا پس از مدتی دوباره ظاهر شود. درمان‌هایی که با توجه به نوع آن می‌توان انجام داد شامل:
♦ داروهای ضد بارداری: این قرص‌ها برای تنظیم هورمون‌ها و کاهش خطر ایجاد کیست بیشتر تجویز می‌شوند.
♦ لاپاراسکوپی: این روش زمانی انجام می‌شود که کیست شما خوش خیم باشد و هدف آن برداشتن کامل کیست تخمدان باشد.
چهار برش کوچک در ناحیه شکم و زیر ناف ایجاد می‌شود و جراحی با دقت بسیار و با ابزارهای خاص و پیشرفته مجهز به دوربین با بزرگنمایی 20-15 انجام می‌شود.
جراحی کیست تخمدان
روش لاپاراتتومی: در مواقعی که کیست بسیار بزرگ است پزشک برش را به صورت طولی یا عرضی در شکم می‌زند تا بتوان کیست را خارج کرد. سپس از کیست نمونه برداری می‌کند و اگر سرطان زا باشد، ممکن است نیاز به برداشتن رحم و تخمدان باشد.
بر اساس محل و اندازه و سایر ویژگی‌ها، درمان‌های کیست متفاوت است
برای کیست‌های بسیار بزرگ که باعث ایجاد علائم کیست می‌شوند، پزشک ممکن است برداشتن جراحی را توصیه کند.
گاهی اوقات ممکن است کیست را با قرار دادن سوزن یا سوند در حفره، تخلیه یا آسپیره کنند. اگر کیست به راحتی در دسترس نباشد، ممکن است از تصویربرداری رادیولوژیکی برای هدایت دقیق سوزن یا سوند استفاده کنند.
گاهی اوقات، یک پزشک ممکن است مایع برداشته شده را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا مشخص شود که آیا سلول‌های سرطانی وجود دارد یا خیر. در صورت مشکوک بودن سرطانی شدن کیست، ممکن است برداشتن جراحی را پیشنهاد دهند و بیوپسی از دیواره کیست را توصیه کند.
بسیاری از کیست‌ها در نتیجه یک بیماری مزمن یا زمینه‌ای ایجاد می‌شوند، مانند بیماری فیبروکیستیک سینه یا سندرم تخمدان پلی کیستیک. در چنین مواردی، تمرکز درمان بر خود وضعیت پزشکی است، نه کیست.
اگر درد شدید لگن را به عنوان علائم کیست تجربه کردید، به خصوص اگر سریع رخ دهد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که پیچ خوردگی تخمدان می‌تواند جریان خون را کاهش داده یا متوقف کند، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید، شانس بیشتری برای نجات تخمدان‌ها خواهید داشت.
♦ درد بسیار ناگهانی و شدید در ناحیه شکم یا لگن
♦ دردی که همراه با تب یا تهوع استفراق است
اگر این علائم و نشانه‌ها یا علائم کیست خطرناک را دارید به پزشک مراجعه کنید.
اگرچه راهی برای پیشگیری از کیست‌ها وجود ندارد، اما معاینات منظم به شما این اطمینان را می‌دهد که تغییرات را در اسرع وقت تشخیص دهید. در صورت شک نسبت به علائم کیست با پزشک خود در مورد تغییرات مربوطه صحبت کنید.
با توجه به افزایش روزافزون بیماران مبتلا به این بیماری، اکثر پزشکان معتقدند با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی می‌توان از ایجاد کیست جلوگیری کرد.
♦ تغییر رژیم غذایی: یکی از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از این امر پرهیز از مصرف غذاهای سرد است. در حال حاضر فست فود یکی از محبوب‌ترین مواد غذایی در بین مردم است.
متاسفانه یکی از مهم‌ترین منابع سرماخوردگی فست فود است. سعی کنید با وعده‌های غذایی نوشیدنی ننوشید، میوه‌ها و سبزیجات زیادی مصرف کنید، از غذاهای کنسرو شده پرهیز کنید و به دنبال غذاهای طبیعی و ارگانیک باشید.
♦ ورزش: امروزه از ماشین‌ها برای رفت و آمد حتی برای مسافت‌های کوتاه استفاده می‌شود. عمر ماشینی و کاهش تحرک از علل چاقی و کیست تخمدان است.
پیاده روی منظم یکی از موثرترین راه‌ها برای کنترل این بیماری رایج در زنان است. اگر اضافه وزن دارید، با یک برنامه ورزشی مناسب وزن خود را کاهش دهید.
♦ کاهش استرس: اثرات دراز مدت استرس بر روح و جسم انسان بر هیچکس پوشیده نیست. استرس و اضطراب باعث تشدید بسیاری از بیماری‌ها می‌شود.
بر اساس یافته‌ها، یکی از عوامل موثر در ایجاد کیست در تخمدان‌ها استرس است. باید از محیط استرس زا دوری کنید و سعی کنید ساعت‌ها در طول روز مدیتیشن و استراحت کنید.
همانطور که در بالا بدان اشاره کردیم روش‌های متنوعی برای درمان کیست تخمدان وجود دارد که بسته به علائم کیست، نوع کیست، اندازه کیست و تعداد کیست‌ها احتمالاً روش‌های درمانی متفاوتی از جمله دارودرمانی، جراحی و غیره اتخاذ خواهد شد.
حتی گاهی ممکن است پزشک متخصص برای درمان کیست تخمدان هیچ درمان ویژه‌ای را اتخاذ نکرده و صرفاً با چکاپ دوره‌ای منتظر حذف خودبخودی کیست می‌باشد.
باید بیان کنیم که علائم کیست تخمدان در پریودی تفاوت چندانی با علائم کیست در حالت کلی ندارد با این حال می‌توان به خونریزی غیرمعمول از واژن که بسیار شدید و یا بسیار کم است و درد شدید و ناگهانی زیر شکم و لگن، حالت تهوع و استفراغ، حساسیت بالای سینه‌ها، سرگیجه و ضعف به عنوان علائم کیست تخمدان در پریودی اشاره کرد.
کیست‌های تخمدان توده‌های کیسه مانندی پر از مایع هستند که در داخل یا بالای تخمدان‌ها رشد می‌کنند. سایز کیست‌ها می‌تواند به اندازه یک حبه نخود و یا به بزرگی یک پرتقال و گاهی بزرگتر هم باشند هستند و این کیست‌ها در زمان تخمک گذاری در تخمدان تشکیل می‌شوند.
برخی از کیست‌ها ساده و برخی دیگر پیچیده هستند.
اکثر کیست‌های تخمدان بدون علامت هستند و فرد کاملا از آنها بی اطلاع است. اما گاهی اوقات علائم ایجاد می‌کنند. شایع‌ترین علائم کیست خطرناک تخمدان عبارتند از:
♦ تاخیر در قاعدگی
♦ لکه بینی و بی نظمی سیکل قاعدگی
♦ درد لگن
♦ احساس فشار در لگن
♦ احساس تورم در قسمت پایین شکم
♦ درد کمر و ران
بر اساس وجود و نوع و اندازه کیست تخمدان، متخصص زنان بهترین گزینه درمانی را برای شما در نظر می‌گیرد.
اگر درد شدید لگن را تجربه کردید، به خصوص اگر سریع رخ دهد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که پیچ خوردگی تخمدان می‌تواند جریان خون را کاهش داده یا متوقف کند، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید، شانس بیشتری برای نجات تخمدان‌ها خواهید داشت.
معاینات منظم به شما این اطمینان را می‌دهد که تغییرات را در اسرع وقت تشخیص دهید.
با توجه به افزایش روزافزون بیماران مبتلا به این بیماری، اکثر پزشکان معتقدند با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی می‌توان از ایجاد کیست جلوگیری کرد.
توجه به این نکته بسیار مهم است که حتما در صورت مشاهده علائم کیست به یک متخصص زنان آشنا در زمینه کیست و انواعش و درمان آن مراجعه کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید و معاینات مکرر را انجام دهید و از بروز عوارض پیشگیری کنید.