همه چیز درباره تست غربالگری سرطان دهانه رحم؛ راهی ساده برای نجات زندگی
تست غربالگری سرطان دهانه رحم یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از مرگ خاموشی است که سالانه جان هزاران زن را در سراسر جهان تهدید می‌کند. این سرطان اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است و زمانی علائم ظاهر می‌شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده و درمان را دشوار می‌سازد. با این حال، یک اقدام ساده، کم‌هزینه و سریع می‌تواند مسیر زندگی شما را تغییر دهد. انجام تست‌های غربالگری منظم، به‌ویژه تست پاپ‌اسمیر، نقش حیاتی در شناسایی زودهنگام سلول‌های غیرطبیعی و پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد. در کشوری مانند ایران که نرخ ابتلا در حال افزایش است، آگاهی از این تست‌ها و دسترسی به مراکز معتبر بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
مقاله پیش‌رو، با تکیه بر تجربیات بهترین پروفسور سرطان رحم در تهران، راهکارهایی دقیق برای شناسایی، پیشگیری و مدیریت سرطان دهانه رحم را ارائه می‌دهد.
آنچه در ادامه میخوانید:
اگر چه که به دلیل پیشرفت روش‌های تشخیص و آزمون غربالگری سرطان دهانه رحم و همچنین افزایش سطح بهداشت جهانی باید به طبع افراد مبتلا به سرطان دهانه رحم کم تر بشوند؛ اما متاسفانه به علت ناآگاهی بانوان دقیقا برعکس این اتفاق افتاده است. جالب است بدانید که سرطان دهانه رحم نسبت به سایر سرطان‌ها تا حد بسیار زیادی با روش‌های تشخیصی و درمانی قابل پیشگیری است. مثلا با رعایت این نکات تا حد زیادی می‌توان ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش داد.
از درمان عفونت‌های ساده خود غافل نشوید
این موضوع به این دلیل حائز اهمیت است که عامل ابتلا به عفونت‌های زنانه با عاملی که منجر به سرطان دهانه رحم می‌شود، یکسان است. در واقع عامل اصلی و موثر بروز هر دوی این بیماری‌ها یک نوع ویروس است. بنابراین در صورت عدم درمان عفونت باید منتظر ابتلا به زگیل تناسلی و پس از آن ابتلا به سرطان دهانه رحم بود.
بهداشت را رعایت کنید
امروزه با پیشرفت سطح علم و بهداشت جهانی و امکانات در دسترس، توقع زیادی نیست که بخواهیم بهداشت را رعایت کنید. برای رعایت بهداشت باید نکاتی مهم و ساده را رعایت نمایید تا از ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سیستم تناسلی جلوگیری کنید. مثلا تعویض به موقع لباس زیر و استفاده از لباس زیر نخی، تعویض پد بهداشتی در زمان قاعدگی تقریبا هر 4 ساعت یک بار، استفاده از وسایل حفاظتی در حین رابطه جنسی و ... از مهم ترین این اصول هستند.
واکسن بزنید
تزریق واکسن گارداسیل یکی از روش‌های نوین برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با دهانه رحم از جمله زگیل تناسلی و سرطان سرویکس است. این واکسن معمولا در سنین پیش از ازدواج و نوجوانی و جوانی باید تزریق شود. البته اگر در این زمان تزریق انجام نگرفته باشد و پس از سن 45 سالگی احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم وجود داشته باشد؛ تزریق این واکسن توصیه می‌شود. البته تزریق در این زمان تاثیر کم تری نسبت به تزریق در دوران نوجوانی و جوانی خواهد داشت.
انجام به موقع و صحیح دستورالعمل غربالگری سرطان دهانه رحم را جدی بگیرید
تست‌های غربالگری که برای تشخیص و درمان بیماری‌های زنان استفاده می‌شوند، بسیار آسان و ارزان هستند. همچنین معمولا در مطب پزشک نیز قابل انجام هستند. اما متاسفانه علی رغم سادگی انجام آن، گاها افراد انجام آن را پشت گوش می‌اندازند. اگر از اهمیت و ارزش انجام به موقع تست غربالگری سرطان سرویکس آگاه شوید، قطعا از این به بعد در انجام آن سهل انگاری نمی‌کنید.
دقت داشته باشید که آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم چه از نوع پاپ اسمیر و چه از نوع بررسی وجود پاپیلوما ویروس باشد، قطعا برای شما لازم و کافی است. بنابراین در صورتی که این تست‌ها را انجام می‌دهید و نتیجه طبیعی دارید، به خود نگرانی راه ندهید. فقط دقت داشته باشید که حتما باید تحت نظر پزشک متخصص زنان و زایمان در مدت زمان‌های مشخص، انجام این تست‌ها را تکرار کنید.
تست‌های غربالگری بیماری‌های رحمی و سیستم تولید مثلی دو نوع هستند؛ تست پاپ اسمیر و پاپیلوما تست. در تست پاپ اسمیر به طور کلی سرویکس یا همان دهانه رحم از جهت بررسی تغییرات و سلامتی، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان، بررسی تغییراتی است که نسبت به قبل در دهانه رحم رخ داده است.
توجه داشته باشید که انجام تست‌های غربالگری مثل تست پاپ اسمیر از آن جهت اهمیت دارد که حتی اگر تغییرات رخ داده شده شدید و در مرحله پیش سرطانی باشند، باز هم قابل درمان هستند. این در حالی است که اگر این تغییرات یک سال یا حتی چند ماه دیرتر تشخیص داده شوند، ممکن است دیگر قابل درمان نباشند.
از مزایای تست‌های غربالگری سرویکس این است که در این تست‌ها کوچک ترین تغییرات سلولی دهانه رحم هم قابل تشخیص هستند. این تغییرات در مراحل اولیه و پیش سرطانی هیچ گونه علائمی ندارند. بنابراین اگر در انجام این تست‌ها سهل انگاری کنید ممکن است حدود 2 الی 7 سال پس از شروع تغییرات شما متوجه بیماری خود شوید که دیگر دیر شده است. معمولا علائمی که در مرحله سرطانی شدن دهانه رحم بروز می‌کنند، عبارتند از:
- وجود داشتن خون در ادرار که با نام هماچوری شناخته می‌شود؛ وجود داشتن خون در مدفوع در مواردی که بیماری پیشرفت زیادی داشته و به روده متاستاز داده است.
- احساس دائمی خستگی و بی حالی نامعمول
- حالت تهوع، نداشتن اشتها یا کم اشتها شدن نسبت به گذشته و همچنین کم شدن وزن به طور ناگهانی و بی دلیل
- احساس درد در نواحی مرتبط با دستگاه تناسلی و سیستم تولید مثلی مثل شکم، قسمت پایینی شکم، پهلوها، لگن و حتی پاها و همچنین احساس درد در زمان خروج ادرار
- داشتن خونریزی و لکه بینی در مدت زمان بین دو دوره عادت ماهانه (به طور کلی خونریزی از واژن که طبیعی نباشد جزو مهم ترین نشانه‌های سرطان رحم است.)
- دیس پارونیا یعنی احساس مکرر درد در حین رابطه جنسی
- پریودهای بسیار دردناک و سنگین با خونریزی زیاد
- ترشحات غیر معمول و بدبو که از واژن خارج می‌شود.
تست پاپ‌اسمیر به‌عنوان یکی از مؤثرترین و ارزشمندترین روش‌های غربالگری سرطان دهانه رحم شناخته می‌شود. این تست ساده، ارزان، سریع و در دسترس، نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام تغییرات غیرطبیعی سلولی و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های بدخیم دهانه رحم ایفا می‌کند. با توجه به اینکه کشور ما جزو کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود و نرخ ابتلا به سرطان دهانه رحم در آن نسبتاً بالاست، انجام منظم تست پاپ‌اسمیر برای تمامی دختران و زنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تاکید بر انجام این غربالگری طلایی، می‌تواند نقش بزرگی در کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم ایفا کند. اطلاع‌رسانی دقیق درباره این تست و آگاهی‌بخشی در سطح جامعه می‌تواند گامی مؤثر در راستای ارتقای سلامت زنان و پیشگیری از بیماری‌های پرهزینه و تهدیدکننده باشد. زنان باید بدانند که پاپ‌اسمیر یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای حفاظت از سلامت خود در برابر یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های زنانه است.
برای انجام تست غربالگری پاپ اسمیر بایستی از 2 روز پیش از موعد تست از انجام موارد ذیل خودداری کنید:
- برقراری رابطه جنسی
- دوش گرفتن معمولی و واژینال
- استفاده از هر گونه مواد اصلاح و فوم و ژل و لوسیون و ...
- استفاده از تامپون قاعدگی
همچنین بهتر است حین قاعدگی، نزدیک شروع دوره قاعدگی و بلافاصله پس از اتمام دوره قاعدگی این تست را انجام ندهید.
این تست به سادگی در مطب پزشک و در مدت زمان کوتاه قابل انجام است. برای انجام این تست بایستی روی تخت مخصوص دراز بکشید و پاشنه پاهای خود را در جایگاه مخصوص قرار دهید. پزشک نیز پس از تمیز کردن واژن با استیک استید ابزار باز کننده (اسپکولوم) را در واژن قرار می‌دهد. سپس با استفاده از یک وسیله مثل برس نرم یا گوش پاک کن از مخاط دهانه رحم برداشته می‌شود. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده شده و حدود 1 الی 4 روز بعد نتیجه آن قابل دریافت است.
برای غربالگری و بررسی دهانه رحم از نظر بروز تغییرات و ویروس‌ها، به طور کلی دو روش ساده و اصلی وجود دارد. این دو روش همان طور که از اسمشان مشخص است صرفا برای غربالگری و بررسی هستند. برای تشخیص اصلی ابتلا به بیماری‌های رحمی معمولا در صورت مشکوک بودن جواب تست‌های غربالگری، افراد به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها ارجاع داده می‌شوند. منظور از دو روش اصلی غربالگری دهانه رحم (سرویکس)، موارد ذیل هستند:
تست پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر مرسوم ترین و اصلی ترین روش غربالگری دهانه رحم است. در این تست فقط دهانه رحم از نظر بروز تغییرات و خطرات احتمالی بررسی می‌شود و جنبه تشخیصی ندارد. این تست معمولا از حدود سن 22 سالگی به بعد و البته در صورتی که فرد از نظر جنسی فعال باشد، توصیه می‌شود. تشخیص فواصل زمانی مناسب برای انجام این تست با توجه به وضعیت شما و نظر شخصی پزشک تعیین می‌شود.
تست HPV
این روش نیز یک روش غربالگری است که برای بررسی ابتلای فرد به پاپیلوما ویروس انسانی تجویز می‌شود. اچ‌پی‌وی تست در مواردی که فرد مبتلا به یک عفونت ساده، زگیل تناسلی و یا سرطان دهانه رحم باشد، مثبت اعلام می‌شود. بنابراین صرفا مثبت بودن این تست به معنای ابتلا به سرطان شما نیست و باید روش‌های تشخیصی دیگر برای اثبات این موضوع انجام شود.
روش‌های دقیق شناسایی سرطان دهانه رحم
برای شناسایی سرطان دهانه رحم، مجموعه‌ای از روش‌های علمی و تخصصی وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار و مرحله احتمالی بیماری انتخاب می‌شوند. برخی روش‌ها برای بررسی اولیه و غربالگری کاربرد دارند، در حالی که برخی دیگر برای ارزیابی میزان گسترش بیماری به سایر اندام‌ها به کار می‌روند. در ادامه، این شیوه‌ها را به تفصیل بررسی می‌کنیم:
✅ آزمایش خون: ابزاری پایه‌ای برای ارزیابی کلی سلامت بدن
آزمایش خون اگرچه نمی‌تواند به تنهایی سرطان دهانه رحم را شناسایی کند، اما شاخص‌های عمومی مانند سطح گلبول‌های سفید، نشانه‌های التهابی یا وجود مواد خاص در خون می‌توانند به پزشک در تشخیص و پیگیری بیماری کمک کنند. این آزمون در مراحل مختلف بیماری، جهت ارزیابی وضعیت عمومی بیمار بسیار مفید است.
✅ نمونه‌برداری از دهانه رحم (بیوپسی)
بیوپسی به معنای برداشتن بخش کوچکی از بافت دهانه رحم جهت بررسی میکروسکوپی است. این روش، نسبت به پاپ اسمیر، دقیق‌تر و برای تشخیص قطعی ناهنجاری‌های سلولی یا وجود سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. برخلاف تست‌های سطحی، بیوپسی امکان بررسی ساختار سلول‌ها را فراهم می‌کند.
✅ سونوگرافی داخلی (ترانس واژینال)
در این شیوه، با استفاده از یک پروب ظریف که داخل واژن قرار می‌گیرد، تصاویری دقیق از رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم گرفته می‌شود. این روش غیرتهاجمی به حساب می‌آید و در مواردی که نتیجه تست پاپ اسمیر مشکوک باشد، می‌تواند نمای بهتری از ساختار اندام‌های داخلی ارائه دهد.
✅ سی‌تی اسکن (CT Scan): شناسایی موقعیت دقیق تومور
این تکنولوژی با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر سه‌بعدی و لایه‌لایه از نواحی مشکوک تهیه می‌کند. سی‌تی اسکن زمانی درخواست می‌شود که پزشک بخواهد محل دقیق تومور را یافته و مسیر گسترش احتمالی آن به سایر اعضا را دنبال کند. این روش در مرحله تعیین شدت بیماری نقش کلیدی دارد.
✅ ام‌آر‌آی (MRI): تصویربرداری بدون اشعه
بر خلاف سی‌تی اسکن، در ام‌آر‌آی از امواج مغناطیسی برای تولید تصاویر استفاده می‌شود که فاقد اثرات جانبی تابش است. این روش برای مشاهده بافت‌های نرم مانند رحم بسیار مفید بوده و با دقت بالا ساختارهای داخلی را نمایش می‌دهد. هرچند مدت زمان انجام آن بیشتر است، اما اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌کند.
✅ پت سی‌تی (PET-CT): ترکیبی از دقت و جزئیات
پت سی‌تی ترکیبی از دو روش پیشرفته تصویربرداری است که هم متابولیسم سلولی و هم ساختار آناتومیکی را هم‌زمان نشان می‌دهد. این روش معمولاً برای بررسی میزان گسترش سرطان (متاستاز) و شناسایی سلول‌های سرطانی فعال در سایر بخش‌های بدن تجویز می‌شود.
✅ رادیوگرافی قفسه سینه: رصد نقاط آسیب‌پذیر
در مواردی که احتمال متاستاز وجود داشته باشد، تصویربرداری از قفسه سینه برای بررسی وضعیت ریه‌ها و حتی سینه‌ها انجام می‌شود. این اندام‌ها اغلب نخستین نقاطی هستند که در صورت پیشرفت بیماری، درگیر سلول‌های سرطانی می‌شوند. این سلول‌ها از طریق سیستم خون‌رسانی یا لنف به این نواحی منتقل می‌شوند.
تست پاپ اسمیر یکی از متداول‌ترین آزمایش‌ها برای غربالگری اولیه تغییرات غیرعادی در سلول‌های دهانه رحم است. هرچند که این تست تشخیص‌دهنده قطعی سرطان نیست، اما نقش مهمی در شناسایی زودهنگام تغییرات پیش‌سرطانی دارد. نتایج این تست معمولاً به یکی از سه حالت زیر تقسیم می‌شود:
🔹 نتیجه نرمال (Normal)
این بدان معناست که سلول‌های دهانه رحم طبیعی هستند و هیچ نشانه‌ای از تغییرات غیرعادی مشاهده نشده است. پزشک معمولاً توصیه می‌کند که این تست هر سه سال یک بار تکرار شود، مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشد.
🔹 نتیجه نامشخص (Unclear)
در این وضعیت، سلول‌ها دچار تغییراتی شده‌اند که قابل تفسیر قطعی نیستند. این وضعیت ممکن است ناشی از عوامل موقتی مانند وجود ویروس ضعیف، رابطه جنسی اخیر، بارداری، نزدیکی به قاعدگی یا تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی باشد. پزشک ممکن است درخواست تکرار آزمایش یا انجام تست‌های تکمیلی بدهد.
🔹 نتیجه غیرطبیعی (Abnormal)
یافتن سلول‌های غیر طبیعی به این معنا نیست که فرد حتماً به سرطان مبتلاست. این نتایج می‌تواند از یک التهاب ساده یا عفونت تا ضایعات پیش‌سرطانی یا خود سرطان متفاوت باشد. بنابراین، انجام آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص دقیق و تعیین مسیر درمان ضروری خواهد بود.
اگر چه که انجام تست پاپ اسمیر و سایر روش‌های غربالگری (در صورت لزوم) به تشخیص زود هنگام سرطان یا نشانه‌های پیش سرطانی کمک می‌کند، اما رعایت برخی از نکات و مصرف برخی از خوراکی‌ها نیز نقش مهمی در کمک کردن به پیشگیری از سرطان دهانه رحم دارند. نکاتی که برای پیشگیری از سرطان رحم لازم است رعایت کنید در تیتر اول همین مقاله آورده شده است. اما در ادامه این مطلب نیز برخی از موادی خوراکی که برای جلوگیری و حتی بهبود سرطان موثر هستند، نام برده می‌شوند.
تقویت کننده‌های سیستم ایمنی
مانند:
- مکمل‌های حاوی ویتامین‌های دی، سی و آ
- مرکبات مثل لیمو ترش و شیرین
- عسل
- سیاه دانه
- مکمل‌های حاوی منیزیم، فسفر و زینک
آنتی اکسیدان‌ها
مانند:
- آویشن
- زردچوبه
- نعنا فلفلی
- فلفل سیاه
- زنجبیل
- و مخصوصا گیاه رازیانه که برای بیماری‌های زنان بسیار مفید است.
شایان ذکر است که غربالگری سرطان دهانه رحم در همه کشورها یکسان است. اگر چه که در برخی از کشورهای پیشرفته قوانین سفت و سختی برای انجام به موقع این تست‌ها وجود دارد اما به طور کلی این برنامه در همه کشورها یکسان است. پاپ اسمیر و تست پاپیلوما هر دو با یک مرحله نمونه برداری از دهانه رحم قابل انجام هستند. اما معمولا فقط در مواردی که پزشک به دلایلی نیاز می‌بیند که وجود ویروس پاپیلوما اثبات شود، این تست را انجام می‌دهد. در غیر این صورت فقط تست پاپ اسمیر برای غربالگری دهانه رحم کفایت می‌کند.
در دستورالعمل اصلی تست غربالگری سرطان گردنه رحم، معمولا توصیه می‌شود که افراد از 21 الی 22 سالگی و البته در شرایطی که فرد در گذشته تجربه رابطه جنسی داشته است و یا اکنون از نظر جنسی فعال است، انجام تست پاپ اسمیر آغاز شود. اگر نتیجه مبهم و غیر معمولی در تست پاپ اسمیر دیده نشود، به‌طور معمول متخصص انجام تست پاپ‌اسمیر بعدی را به یک تا سه سال بعد موکول خواهد کرد.
زمانی که افراد به سن 30 سالگی می‌رسند نیز تست غربالگری سرطان گردن رحم نیز لازم است تست اچ پی وی و پاپیلوما تست همراه با یک دیگر انجام شوند. البته انجام هر دوی این تست‌ها به عنوان شرایط ایده آل تلقی می‌شود. زیرا معمولا افراد صرفا فقط همان تست پاپ اسمیر را انجام خواهند داد. اگر در این سن تا حدود 65 سالگی نتیجه تست پاپ اسمیرخوب باشد، معمولا توصیه می‌شود که مجددا 3 سال بعد تست تکرار شود. اگر نتیجه تست پاپیلوما خوب باشد نیز انجام غربالگری بعدی به حدود 5 سال بعد موکول می‌شود. اگر هر دوی این تست‌ها نتیجه خوبی بدهند نیز معمولا تست بعدی به 5 سال بعد موکول خواهد شد.
سخن پایانی
تست غربالگری سرطان دهانه رحم یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تشخیص زودهنگام این بیماری خطرناک است. سرطان دهانه رحم از آن دسته بیماری‌هایی است که به‌طور معمول در مراحل ابتدایی علائمی ندارد، اما در صورت عدم شناسایی به‌موقع می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. در حالی که بسیاری از زنان به دلیل ناآگاهی یا کمبود زمان از انجام این تست غافل می‌شوند، واقعیت این است که غربالگری زودهنگام به‌راحتی می‌تواند زندگی بسیاری از زنان را نجات دهد. این تست نه‌تنها ارزان و سریع است، بلکه در بسیاری از موارد به پیشگیری از تبدیل سلول‌های غیرطبیعی به سرطان بدخیم کمک می‌کند. در کشور ما که شیوع سرطان دهانه رحم در حال افزایش است، انجام این تست‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مراجعه به متخصصین با تجربه و معتبر در کلینیک‌های پیشرفته، اولین قدم برای اطمینان از سلامت شماست. در صورتی که هنوز از زمان دقیق انجام این تست مطمئن نیستید، بهترین اقدام این است که با بهترین پروفسور سرطان رحم مشورت کنید و تست‌های غربالگری را به‌صورت منظم انجام دهید. این اقدام کوچک می‌تواند از مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کرده و سلامت شما را حفظ کند.