مراحل تشخیص کیست تخمدان با سونوگرافی: مزایا + معایب
کیست تخمدان به توده‌ای کیسه‌مانند گفته می‌شود که در اثر تجمع مایع داخل تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. این عارضه در نتیجۀ عدم تخمک‌گذاری، تغییرات هورمونی یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود. اگر کیست تخمدان به موقع تشخیص داده نشود، منجر به پارگی کیست، پیچ‌خوردگی تخمدان، نازایی و حتی سرطانی شدن آن شده، تا جایی که جان بیمار را به خطر می‌اندازند. بنابراین، تشخیص زودهنگام آن امری ضروری است.
یکی از رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص کیست تخمدان، سونوگرافی است. این روش اطلاعات دقیقی درباره اندازه، نوع و موقعیت کیست ارائه می‌دهد. با این حال، سونوگرافی نیز مانند هر روش تشخیصی دیگر مزایا و معایب خاص خود را دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. همچنین علت و علائم این کیست‌ها و چگونگی تشخیص کیست تخمدان با سونوگرافی را برای شما تشریح کنیم. در انتهای مطلب نیز به معرفی بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان در تهران می‌پردازیم.
آنچه در ادامه میخوانید:
کیست تخمدان توده‌ای خوش‌خیم است که از بافت تخمدان تولید می‌شود و معمولاً منشأ آن فولیکول‌های سطح تخمدان است. یکی از علت‌های اصلی این عارضه، عدم تخمک‌گذاری است. در سیکل قاعدگی، فولیکول‌ها باید در روز چهاردهم پاره شده و تخمک آزاد شود. اگر این روند مختل شود، فولیکول‌ها با تجمع آب تبدیل به کیست می‌شوند. دقیق‌ترین روش برای تشخیص این عارضه، سونوگرافی است.
کیست‌های ساده
شایع‌ترین نوع کیست‌های تخمدان، کیست‌های ساده هستند که معمولاً خوش‌خیم بوده و در بیشتر موارد طی ۴ تا ۸ هفته کوچک شده و از بین می‌روند. در برخی موارد، این کیست‌ها بدخیم و دردناک شده و نیاز به بررسی پزشکی دارند.
کیست درموئید
این نوع کیست، شامل بافت‌هایی مانند: مو، چربی یا استخوان است و ساختاری پیچیده دارد. تشخیص آن با سونوگرافی انجام می‌شود و در مواردی که اندازۀ آن بزرگ باشد یا علائم ایجاد کند، نیاز به جراحی دارد.
کیست آندومتریوز
در برخی زنان، بافت مشابه اندومتر رحم در خارج از رحم رشد کرده و به تخمدان‌ها متصل می‌شود. در دوران قاعدگی، این بافت‌ها به جای ریزش، تجمع پیدا کرده و به کیست‌های قهوه‌ای و تیره تبدیل می‌شوند. این کیست‌ها خودبه‌خود از بین نمی‌روند و نیاز به مداخله پزشکی دارند.
برای تشخیص کیست تخمدان، سونوگرافی دقیق‌ترین روش است. مهم نیست که بیمار به کدام نوع کیست مبتلا باشد، زیرا سونوگرافی اطلاعات دقیقی درباره نوع، اندازه و وضعیت کیست ارائه می‌دهد.
- تأثیر چاقی بر کیست تخمدان
چاقی، باعث اختلالات هورمونی در زنان شده و یکی از دلایل اصلی ایجاد کیست و ناباروری است. کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی به درمان این اختلال کمک می‌کند و احتمال باروری را افزایش می‌دهد.
- روش‌های درمان کیست تخمدان
درمان دارویی
در موارد خوش‌خیم، پزشکان با تجویز داروهای هورمونی، روند بهبود را کنترل کرده و از رشد بیشتر کیست‌ها جلوگیری می‌کنند.
جراحی
در صورت بدخیم بودن کیست یا ایجاد عوارض جدی، جراحی انجام می‌شود. اگر بیمار یائسه باشد یا به دوران یائسگی نزدیک شده باشد، پزشکان برای جلوگیری از عوارض احتمالی، تخمدان‌ها را به‌طور کامل برمی‌دارند.
از علائم کیست تخمدان نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد لگن
- درد شکمی ناگهانی
- ورم و نفخ
- درد همراه با تب و استفراغ
- درد شدید در لگن و ران‌ها
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- پریود نامنظم
- حرکت دردناک روده
- درد هنگام ادرار
- سرگیجه و ضعف غیرقابل توضیح
- تنفس سریع بی‌علت
سونوگرافی دقیق‌ترین روش تشخیص کیست تخمدان است و به پزشکان امکان بررسی محل، نوع، اندازه و میزان مایعات داخل کیست را می‌دهد. بیماران معمولاً پس از مشاهده علائم غیرمعمول، مانند: پریودهای نامنظم یا دردهای شکمی به پزشک مراجعه کرده و پس از بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی، سونوگرافی برای تأیید تشخیص انجام می‌شود.
کیست‌های تخمدان گاهی بدون علائم هستند، بنابراین انجام سونوگرافی، به شناسایی زودهنگام این عارضه کمک می‌کند. معاینات دوره‌ای منظم از تبدیل کیست‌های خوش‌خیم به بدخیم جلوگیری کرده و احتمال ابتلا به سرطان رحم را کاهش می‌دهد. درمان کیست به عوامل مختلفی مانند: سن بیمار، سابقه بیماری و شدت علائم بستگی دارد. این کیست‌ها معمولاً با دارو به طور کامل از بین نمی‌روند، بنابراین انجام سونوگرافی‌های دوره‌ای برای کنترل وضعیت کیست و جلوگیری از رشد آن ضروری است.
همچنین از دیگر روش‌های تشخیص کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لاپاراسکوپی
- امآرآی
- آزمایش خون CA 125
- تست حاملگی
به‌طور کلی باید گفت که بهترین زمان برای سونوگرافی از تخمدان و رحم زنان پس از اتمام دوران قاعدگی است. در این دوران دیواره رحم نازک است و از نظر متخصصان روز چهارم تا نهم سیکل قاعدگی بهترین زمان برای سونوگرافی رحم است. اما برای تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی، این موضوع که علت به وجود آمدن کیست چیست، بسیار حائز اهمیت است. اما 14 روز پیش از شروع دوره بعدی قاعدگی، زمان تخمک‌گذاری در زنان است و اگر می‌خواهید برای تشخیص کیست تخمدان آزمایش سونوگرافی انجام دهید، بهترین زمان، هفتۀ بعد اتمام زمان پریودی است. برای سونوگرافی واژینال بهتر است 2 هفته قبل از شروع قاعدگی بعدی به کلینیک‌های معتبر مراجعه کنید. البته معمولا پزشک معالج با توجه به نوع کیست و شرایط رحم، به بیمار دقیقاً خواهد گفت که چه زمانی برای سونوگرافی اقدام کند.
زمانی که در نهایت پزشک سونوگرافی تجویز می‌کند، بیمار بهتر است که ناشتا باشد. اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، بهتر است با پزشک خود دربارۀ مصرف مکمل‌های قندی مشورت کنید. برای تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی، باید مثانه کاملاً پر باشد و بهتر است تا می‌توانید آب بخورید. پر بودن مثانه باعث می‌شود تصویری بهتری از بافت نرم اندامهای داخلی داشته باشید.
قبل از اینکه بدانید که سونوگرافی چگونه انجام می‌شود، شاید برای شما نیز این پرسش به وجود آمده باشد که در تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی، پزشک چه اطلاعاتی درباره بیماری و علت عارضه شما خواهد داشت. در اینجا باید گفت که پزشک بعد از دیدن نتیجه جواب سونوگرافی اطلاعات کافی درباره کیست تخمدان و علت ایجاد آن در بدن بیمار به دست می‌آورد و در نتیجه درمان مناسبی را نیز آغاز خواهد کرد. به همین دلیل مراجعه به کلینیک‌های معتبری که از دستگاه‌های نوین استفاده می‌کنند و کارکنان مجربی نیز دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
پزشک پس از تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی اطلاعات زیر را درباره بیماری شما دارد:
- شکل و موقعیت رحم
- اندازه تخمدان‌ها
- ضخامت و طول گردنه رحم
- ضخامت و اندازه توده
- وجود مایعات در توده
- چگونگی جریان خونی در ارگان‌های لگنی
همانطور که گفتیم از دو روش برای تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی استفاده می‌شود؛ سونوگرافی شکمی و واژینال.
برای تشخیص کیست تخمدان به وسیلۀ سونوگرافی واژینال، تکنسین از بیمار می‌خواهد تمام لباس‌های خود را درآورده و گان مخصوص بپوشد. سپس بیمار روی تخت دراز می‌کشد و پاهای خود را در محل مناسب قرار می‌دهد. پس از قرار دادن روکش پلاستیک، مبدل به آرامی وارد واژن می‌شود و درون واژن حرکت می‌کند. با این آزمایش، تصاویری از اندامهای داخلی روی صفحه مانیتور به تصویر کشیده می‌شود و این تصاویر برای بررسی دقیق‌تر توسط پزشک ضبط می‌شود.
پیش از انجام تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی از روی شکم، بیمار باید از تکنسین یا پزشک خود بپرسد که مثانه باید پر باشد یا خیر؟ سپس بیمار روی تخت دراز می‌کشد و ماده‌ای ژل‌مانند روی ناحیه بالای شکم مالیده می‌شود. سپس مبدل سونوگرافی، توسط تکنسین روی شکم شما به حرکت در‌می‌آید و مانند سونوگرافی واژینال، تصاویر از اندامهای برای بررسی دقیق‌تر ضبط می‌شود.
سونوگرافی به طور عمومی یک روش تهاجمی و غالباً بدون درد است. البته در برخی موارد، این روش دردناک نیز است و گاهی باعث اذیت بیمار می‌شود؛ اما تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی، دقیق‌ترین روش موجود است و همچنین این روش، از روش‌های دیگر ارزان‌تر نیز است.
یکی از مزایای تشخیص کیست تخمدان به وسیلۀ سونوگرافی، این است که در این روش، از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود و برای بیمار کاملاً ایمن است. همچنین نتیجه سونوگرافی قابل مقایسه با روش‌های دیگر موجود نیست.
همچنین باید گفت که تشخیص کیست تخمدان از طریق شکم، عوارضی برای فرد بیمار ندارد و بیمار ناراحتی خاصی را بعد از انجام این آزمایش نخواهد داشت.
باید گفت که کیست درموئید در سونوگرافی نیز قابل تشخیص است. برای آن دسته از زنانی که نمی‌دانند کیست درموئید چیست، باید توضیح دهیم که کیست درموئید که به "کیست مویی" نیز معروف است؛ یک نوع تودۀ خوش‌خیم تخمدان است که اغلب در زنان جوان بین 20 تا 30 سال دیده می‌شود. این توده خوش‌خیم معمولاً از بدو تولد همراه نوزاد است و تا بزرگسالی نیز خطری برای فرد ندارد. برای تشخیص این کیست، معمولاً پزشکان پس از معاینۀ فیزیکی، برای بیمار سونوگرافی و رادیوگرافی تجویز می‌کنند.
کیست درموئید نیز مانند کیست تخمدان ساده، بدون علائم در بدن افراد حاضر می‌شوند، اما اگر بزرگ شوند، برداشتن آنان از بدن زنان، روند پیچیده‌تری خواهد داشت. معمولاً کیست درموئید پس از عفونی شدن و یا رشد بیش از اندازه، علائمی از خود نشان می‌دهد، علائمی مانند: درد شکم، رابطه جنسی دردناک، بزرگ‌شدن غیرطبیعی شکم، حالت تهوع و استفراغ، ترشحات چرکی، افزایش بی‌دلیل وزن، درد غیرقابل توضیح در ران یا کمر و خونریزی غیرطبیعی واژینال.
- آیا تشخیص کیست تخمدان به روش سونوگرافی، در زمان پریود امکان‌پذیر است؟
بله، در صورت تجویز پزشک معالج، از روز اول تا سوم این آزمایش را انجام دهید.
- برای دختران دوشیزه، تشخیص کیست تخمدان به روش سونوگرافی واژینال بهتر است یا امآرآی؟
تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی از طریق شکم و یا واژینال بسیار دقیق‌تر است و به‌طور کلی بهتر است برای تشخیص و اندازۀ توده، از سونوگرافی استفاده شود نه امآرآی.
- آیا بعد از تشخیص کیست، حتماً باید با جراحی، تخمدان‌ها برداشته شوند؟
گاهی کیست‌ها بدون برداشتن تخمدان‌ها از بین می‌روند و گاهی نیز برداشتن تخمدان‌ها تنها گزینه است. به طور معمول پس از تشخیص و فهمیدن اندازه کیست است که با قطعیت به این پرسش پاسخ می‌دهند.
- آیا کیست درموئید در زمان بارداری مشکل ایجاد می‌کند؟
خیر، مادران باردار اگر مبتلا به کیست درموئید باشند، نباید نگرانی خاصی درباره سلامتی جنین یا دوران بارداری خود داشته باشند. در زمان بارداری، کیست درموئید در سونوگرافی به صورت دقیق بررسی می‌شود و خوشبختانه در موارد نادری مشکل‌ساز هستند. پزشکان معمولاً در این دوران، اقدام به درمان کیست نمی‌کنند.
- آیا دارو به تنهایی به درمان کیست تخمدان کمک می‌کند؟
پزشکان برای جلوگیری از رشد کیست معمولاً داروهای ضدبارداری هورمونی، مانند: قرص‌های جلوگیری از بارداری تجویز می‌کنند. به طور کلی دوره درمان تا سه ماه نیز ادامه پیدا کرده ولی کیست کاملاً نابود نمی‌شود. برداشتن تخمدان‌ها، به نتیجۀ تشخیص کیست تخمدان به کمک سونوگرافی وابسته است. اما در زنان یائسه برداشتن تخمدان‌ها بهترین گزینه است.
- آیا پیش از سونوگرافی واژینال، نباید رابطه جنسی داشت؟
رابطه جنسی قبل از سونوگرافی عموماً مشکلی ایجاد نمی‌کند. حتی اگر قصد دارید مادر شوید، در دوران سیکل قاعدگی، رابطه جنسی برقرار کنید تا اسپرم داخل واژن وجود داشته باشد.
سخن پایانی
همانطور که به تفصیل بیان کردیم تشخیص کیست تخمدان با سونوگرافی، اطلاعات خوبی را در مورد نوع کیست تخمدان، علل به وجود آمدن و اندازه توده آن، در اختیار متخصص زنان قرار می‌دهد. در حقیقت پزشک با این اطلاعات جامع، درمان موثری را برای برطرف کردن کیست تخمدان انتخاب می‌کند. فراموش نکنید که بهترین درمان زمانی روی میز قرار می‌گیرد، که تشخیص درستی از بیماری داشته باشیم. همچنین مراجعه منظم به پزشک و انجام معاینات دوره‌ای، کلید پیشگیری از خطرات احتمالی این بیماری است.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار علائمی مانند: دردهای غیرطبیعی، بی‌نظمی قاعدگی یا احساس سنگینی در ناحیه لگن هستید، وقت را تلف نکنید. کلینیک ما، با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات سونوگرافی و تیمی از متخصصان باتجربه، آماده ارائه خدمات دقیق و سریع در تشخیص کیست تخمدان است. برای دریافت مشاوره و تعیین نوبت، همین امروز با ما تماس بگیرید و سلامت خود را در اولویت قرار دهید. بنابراین برای زندگی سالم با متخصصان ما همواره در تماس باشید.